Tariki ya 11 Mata 1994: Ingabo za MINUAR zatereranye Abatutsi bari bahungiye ETO-Kicukiro
Amakuru

Tariki ya 11 Mata 1994: Ingabo za MINUAR zatereranye Abatutsi bari bahungiye ETO-Kicukiro

SHEMA IVAN

April 11, 2024

Ku itariki ya 11 Mata mu 1994, Leta y’abicanyi yari ikomeje umugambi wayo mubisha wo gutsemba Abatutsi hirya no hino mu gihugu.

Iyi nkuru iragaragaza hamwe mu hantu hakomeye hiciwe Abatutsi ku iyi tariki mu 1994.

Ingabo z’Ababiligi zataye impunzi z’Abatutsi muri ETO Kicukiro, bicirwa i Nyanza ya Kicukiro.

Mu kigo cy’ishuri ry’imyuga rya Kigali, (ETO) ryari ishuri ry’abapadiri b’abasaleziyani. Kuva 1963 Abatutsi babahungiragaho bakabafasha. Hari hazitije umukwege warasiwemo Abatutsi benshi. Byabaye kuva Abatutsi bageze muri icyo kigo tariki ya 8 Mata 1994 kugeza tariki ya 11/04/1994 bajyanwa kwicirwa i Nyanza ya Kicukiro.

Mu 1994 muri ETO hari ingabo za MINUAR zari mu butumwa bw’amahoro byatumye Abatutsi barenga 2 000 bahahungira ari benshi bizeye kurindwa n’ingabo zifite intwaro. MINUAR imaze kubasiga mu menyo y’Interahamwe n’abasirikare biteguye guhita babica ku wa 11/04/1994.

Col Rusatira Leonidas yazanye abasirikare benshi batangira Abatutsi bashakaga guhungira kuri CND, (ku ngoro y’Inteko ishinga Amategeko) no kuri Stade Amahoro i Remera, barabashorera bagenda babica kuva kuri SONATUBES kugera i Nyanza ya Kicukiro barahabicira babatera amagerenade ubundi Interahamwe zikajya mu mirambo gutema abatahwanye no kubacuza.

Ingabo z’Ababiligi zatereranye Abatutsi muri ETO zari ziyobowe na Lieutenant Luc Lemaire, akaba yari akuriwe na Lieutenant-colonel Dewez, bose bakaba bari bayobowe na Colonel Luc Marshall ari nawe wari wungirije Jenerali Dallaire ku buyobozi bw’ingabo za MINUAR. Abo ni bo bakwiye kubazwa mbere y’abandi iyicwa ry’Abatutsi bari bahungiye muri ETO.

Ubwicanyi bwakorewe Abatutsi muri Kiliziya ya Paruwasi Gatolika ya Kiziguro, ahahoze muri Komini Murambi

Kuva ku wa 07/04/1994 kugeza ku wa 10/04/1994 Abatutsi batangiye guhunga hirya no hino bahungira kuri Kiliziya i Kiziguro, bahageze babeshywa ko bagiye kuharindirwa ariko barabareka bariyegeranya baragwira maze ku itariki ya 11 Mata 1994 barabica guhera yine za mugitondo kugera 16h00.

Bishwe n’interahamwe zoherejwe na Burugumesitiri Gatete Jean Baptiste afatanyije na Rwabukombe Onesphore wari burugumesitiri wa Muvumba, Mwange Jean de Dieu, Sibomana Martin wari Assistant burugumesitiri wa Murambi, Nkundabazungu Augustin wari umucuruzi, Niyonzima Deogratias (Brigadier wa Komini), Munyakazi (policier), Mbuguje Jean Damascene (umucuruzi), Muganga Manasse, Mirasano Emmanuel, Biramahire Kaguru, Karekezi Augustin, Munyabuhoro Pierre Claver, Gakombe Balthazar, Gakwerere Aloys, Mutsinzi Emmanuel, Karengera Paulin (inspegiteri w’amashuri abanza), Musoni Francois, Manihura Habib, Kabalira Sylvain n’abandi.

Abo bicanyi bari bahagarikiwe n’abasirikare baturutse i Gabiro bazanywe n’umusirikare mukuru witwaga Major Nkundiye Leonard, wahoze ari umukuru w’abasirikare barindaga Perezida Habyarimana.

Biciwe mu gikari kwa Padiri hafi y’amatanki y’amazi, mu mizabibu yabo kwa muganga, mu nturusu hafi y’ishusho ya Bikiramariya, n’ahandi inyuma y’urukuta. Icyo gihe hari agashyamba. Abicwaga batabwaga mu cyobo cya metero 30 z’ubujyakuzimu kiri munsi y’amashuri abanza.

Abo babaga bishe batwarwaga n’Abatutsi bene wabo batishwe bahagera na bo bakabatema noneho bakajugunywa hamwe nabo muri rwa rwobo. Uvugwa cyane wari ku rwobo yica ni Rwamakuba Emmanuel wari muganga, Sekamana na Fidele Karangwa bitaga Gasongo hamwe n’impunzi zaturutse Kiyombe.

Urwibutso rwa Jenoside yakorewe Abatutsi rwa Kiziguro rushyinguyemo Abatutsi ibihumbi cumi na bine magana inani mirongo itatu na batanu (14.835).

Abatutsi bahungiye kuri ADEPR Shagasha bose barishwe

ADEPR Shagasha rwari urusengero rw’abarokore kandi rwasengeragamo abakirisitu benshi harimo n’Abatutsi benshi akaba ari nayo mpamvu Abatutsi bahahungiye. Abatutsi bahahungiye ni abana n’abagore kuko abagabo iyo bahagera bari kwicwa.

Muri uru rusengero hahungiyemo abagore n’abana bagera kuri 60, bakaba baratangiye kuhahungira guhera tariki ya 11/04/1994 Abatutsi batangiye kwicwa no gutwikirwa inzu. Muri uru rusengero n’ubwo hahungiyemo abagore n’abana, ariko Interahamwe zazaga kurobanuramo abana b’abahungu bakabica.

Kugira ngo baticwa bambikwaga amakanzu, Interahamwe zaza zikagira ngo ni abakobwa. Ikindi gikorwa kirenzeho ni uko abagabo bakurwaga muri Segiteri ya Shagasha, Munyove, Rwahi bose bazanwaga kwicirwa kuri iyi ADEPR ya Shagasha, hakaba hariciwe Abatutsi benshi bakurwaga muri iyi Mirenge yavuzwe haruguru.

Abatutsi barenga 15 000 biciwe kuri Paruwasi ya Hanika, Cyangugu Kuri Paruwasi ya Hanika mu Karere ka Nyamasheke, mu Murenge wa Macuba, mu mbuga yo kuri Paruwasi haguye Abatutsi basaga 15 000 bari bahahungiye . Biciwe mu nzu z’abapadiri, muri Centre de Sante, no muri Centre Nutritionel. Izo nzu yose akaba ari aya Paruwasi ya Hanika.

Interahamwe zabishe ni Alphonse bahimbaga Rasta mwene Pasteur uyu akaba yari umusirikare. Ni we wakoresheje Grenade zishe Abatutsi, Ngoboka Saveur, Gasheme mwene Basabose (Gasheme akaba yari umutandiboyi wa Gatera Fabien).

Izindi Nterahamwe ni Hatunguramye Joseph, Hanyurwa Valens, Nkerabahizi Oscar, Michel Bahimaya, Mukono wari umucuruzi mu Kirambo akaba ari nawe waguriraga icyo kunywa Interahamwe ngo zice zifite morale. Aba bose bakaba bamwe bari abayobozi b’Interahamwe, abandi ari Interahamwe ruharwa zamaze Abatutsi bo kuri Paruwasi ya Hanika.

Abatutsi bo muri iyi Komine yitwaga Gatare batangiye guhungira kuri Paruwasi ya Hanika kuva ku wa 08 – 09/04/1994 kuko babonaga Abahutu baho batangiye kwiremamo udutsiko, bavuga ko Abatutsi babiciye umubyeyi wabo.

Ku wa 09/04/1994 ni bwo hishwe umusore wishwe atewe inkota n’umuturanyi we ashyingurwa ku wa 10/04 mu Muramba – Gitwa, Abatutsi bagiye kumushyingura Abahutu barimo babakina ku mubyimba ngo muzashyingura muruhe.

Ku wa 11/04/1994 ni bwo Burugumesitiri w’icyahoze ari Komine Gatare witwaga Rugwizangoga Fabien yahageze nka sita z’amanywa avuye mu nama ya Prefet wa Cyangugu, Emmanuel Bagambiki. Nyuma y’aho nka saa cyenda hahise haza igitero gikomeye kiza kubica Burugumestre ahavuye.

Iki gitero kandi cyarimo umugore witwaga Marigarita wari Konseye kuva mbere ya 1990 urugamba rwo kubohoza Igihugu rutangizwa, uyu mugore akaba yaragize uruhare rutaziguye mu gufungisha Abatutsi benshi babita ibyitso by’Inkotanyi.

Abatutsi barimburiwe i Midiho, EAR Nyagatovu, Kayonza, Kibungo

Mu Murenge wa Mukarange aho bita Midiho, mu Kagari ka Nyagatovu ku wa 11/04/1994 hiciwe Abatutsi basaga 200 bari bahungiye muri EAR Nyagatovu bicwa bose bigizwemo uruhare n’umucuruzi wari ukomeye muri Centre ya Kayonza witwa Kanyangoga Thomas. Kugeza ubu imibiri y’abahiciwe ntiyigeze iboneka ngo ishyingurwe mu cyubahiro.

TANGA IGITECYEREZO

AMATEGEKO AGENGA IYANDIKA RY'IGITEKEREZO CYAWE

IZINDI NKURU WASOMA